Maliyyə - Şəxsi maliyyə
Maliyyə — iqtisad elminin bir qolu sayılır və elmi fondların idarə edilməsi ilə məşğuldur. Maliyyə biznes maliyyəsi, fərdi maliyyə və ictimai maliyyəni əhatə edir. Maliyyəyə pul yığımını və adətən, pulun borc verilməsi də daxildir. Əsasən, zaman, pul və risk anlayışları və onların bir-biri ilə əlaqəsi ilə məşğuldur. Eyni zamanda, pulun xərclənməsi və büdcənin hazırlanması ilə də məşğuldur.
Maliyyə prosesi, əsasən, fiziki və hüquqi şəxslərin banka əmanət yerləşdirməsi vasitəsilə işləyir. Bank pulu digər fiziki və hüquqi şəxslərə istehlak və ya investisiya məqsədilə kredit olaraq verir və onlardan faiz tələb edir.
Tələb və təklif
Tələb və təklif iqtisadiyyatda ən əsas anlayışlardan biridir. Bu model tələb və təklifin qiymətə necə dəyişildiyini və bazarda müvazinətin əmələ gəlməsini göstərir. Mikroiqtisadiyyatda əsasən bir müəyyən məhsul bazarı araşdırılır, makroiqtisadiyyatda isə bütun məhsullar üzrə ümumi tələb və təklif nəzərə alınır.
Tələb
Tələb istehlakçıların müəyyən bir qiymətə və müddətdə məhsulu hansı miqdarda almağa hazır və imkanı olduğunu göstərir. Qrafikdə tələb əyri kimi ifadə olunur, və əsasən qiymətdən mənfi və ya tərs şəkildə asılıdır. Bu asılılıq tələbin qanununamüvafiqdir: bütün digər şərtlər dəyişməyən halda, qiymətin artımı tələbin düşməsinə səbəb olur. Bu qanun istehlakçıların seçimi üzrə müşahidələrə və sağlam və rasional düşüncələrə uyğun gəlir. Doğrudan da, yüksək qiymət nə isə almağa niyyətini azaldır, və pərakəndə ticarətdə baş verən güzəştlər və satışlar müştəriləri cəlb etmək məqsədini daşıyırlar. Bundan başqa, hər bir yeni məhsul istehlakçıya azalan əlavə fayda gətirir. Misal üçün, ikinci yeyilən dönər daha az fayda gətirir, nəinki birinci. Ona görə əlavə məhsulu almağa daha aşağı qiymət səbəb ola bilər. Qiymətin dəyişməsi həm də sərvət və əvəz etmə effektlərinə yol verə bilər. Məsələn, qiymətin düşməsi istehlakçı üçün sərvətin alıcılıq qabiliyyətinin artımına bərabərdir. Bu sərvət effektidir. Əvəz etmə effekti isə bildirir ki, istehlakçı alternativlərindən daha ucuz məhsula keçəcək. Misal üçün bir birini əvəz edə bilən alma və portağal şirələri. Əgər alma şirəsinin qiyməti aşağı düşərsə, istehlakçi portağaldan daha çox alma şirəsini alacaq, yəni ki ona tələb artacaq. Mikroiqtisadi təhlildə sərvət və əvəz etmə effektləri riyazi şəkildə Slutski düsturu ilə ifadə olunur.
Cəmiyyətin sosial-iqtisadi həyatı
Cəmiyyətin iqtisadi həyatı və onun struktur elementləri.
1.İqtisadi həyatın ümumi təsnifatı.Sosial fəlsəfə cəmiyyətə müxtəlif yarımsistemləri və tərəfləri əhatə edən mürəkkəb orqanizm kimi yanaşır.
Bütövlükdə götürdükdə cəmiyyət təbii yarımsistemə və ictimai yarımsistemə ayrılır. Birinci, insan nəslinin istehsalı və təkrar istehsalını, coğrafi mühit və ölkənin geopolitik vəziyyətini, nəsillər arasında təbii münasibətləri əhatə edir. İkinciyə, ictimai həyatın istehsalı və təkrar istehsalı daxildir. Bunlarla yanaşı sosial sistemi birlik formalarına görə (cəmiyyət, sosial qrup, millət, xalq və s.), yaşayış məskənləri tipinə görə (şəhər, şəhərtipli qəsəbə və kənd), habelə peşə, demoqrafik, yaş, cins və sair əlamətlərə görə də bölmək olar. Deyilənlərdən əlavə cəmiyyət ictimai sferalar üzrə də təsnif olunur. Belə yanaşdıqda ictimai həyat iqtisadi, sosial, siyasi və mənəvi sferalara da ayrılır. Bu bölgünün əsasında iki əsas əlamət durur: ictimai fəaliyyətin özünəməxsus növü və buna müvafiq olaraq qərarlaşan ictimai münasibətlər tipi. Yuxarıda qeyd olunan sferaların hər birində insanların fəaliyyəti özünəməxsus, spesifik xarakter daşıyır. Burada qərarlaşan ictimai əlaqələr və münasibətlər də başqalarında olduğundan fərqlidir.
1.İqtisadi həyatın ümumi təsnifatı.Sosial fəlsəfə cəmiyyətə müxtəlif yarımsistemləri və tərəfləri əhatə edən mürəkkəb orqanizm kimi yanaşır.
Bütövlükdə götürdükdə cəmiyyət təbii yarımsistemə və ictimai yarımsistemə ayrılır. Birinci, insan nəslinin istehsalı və təkrar istehsalını, coğrafi mühit və ölkənin geopolitik vəziyyətini, nəsillər arasında təbii münasibətləri əhatə edir. İkinciyə, ictimai həyatın istehsalı və təkrar istehsalı daxildir. Bunlarla yanaşı sosial sistemi birlik formalarına görə (cəmiyyət, sosial qrup, millət, xalq və s.), yaşayış məskənləri tipinə görə (şəhər, şəhərtipli qəsəbə və kənd), habelə peşə, demoqrafik, yaş, cins və sair əlamətlərə görə də bölmək olar. Deyilənlərdən əlavə cəmiyyət ictimai sferalar üzrə də təsnif olunur. Belə yanaşdıqda ictimai həyat iqtisadi, sosial, siyasi və mənəvi sferalara da ayrılır. Bu bölgünün əsasında iki əsas əlamət durur: ictimai fəaliyyətin özünəməxsus növü və buna müvafiq olaraq qərarlaşan ictimai münasibətlər tipi. Yuxarıda qeyd olunan sferaların hər birində insanların fəaliyyəti özünəməxsus, spesifik xarakter daşıyır. Burada qərarlaşan ictimai əlaqələr və münasibətlər də başqalarında olduğundan fərqlidir.
Pul vahidləri və nişanları
Pul vahidlərinin qısa formada adlandırılması hələ qədim zamanlarda mövcud idi. Belə ki, Qədim Yunanıstanda ən çox istifadə olunan pul vahidi olan "draxma"-nın simvolu kimi "I" (bir) və əlavə olaraq "
" elementindən istifadə edilirdi.
" elementindən istifadə edilirdi.
Lakin pul vahidlərinin simvollarla göstərilməsi 90-ci ilin sonlarında daha da geniş vüsət almağa başladı və bu proses bu günə qədər də davam edir. Onlardan biri kimi Azərbaycan Manatının işarəsini qeyd etmək olar. Belə ki, 2006-cı ildə Robert Kalina əskinasların dizaynı ilə yanaşı, həm də manatın simvolunu da hazırlamışdır. Lakin son illərə qədər simvoldan istifadə geniş yayılmamışdır. Ancaq 2012-ci ildə JIS reklam agentliyi tərəfindən reklam mətnlərində AZN nişanından geniş istifadə olunması simvolun daha da məşhurlaşmasına səbəb olmuşdur.
Bununla da manatın simvolunun Unicode-a əlavə olunması prosesi sürətlənmişdir. Belə ki, Unicode konsorsiumunun 2013-cü il iyun ayının 10-14-də keçirilən iclasında manat simvolu U+20BC ilə kodlaşdırmaya qəbul edilmişdir.
Dövriyyədə olan sikkələr
Dövriyyədə olan sikkələr
Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 7 fevral 2005-ci il tarixdə “Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında” imzalanmış Fərmana uyğun olaraq 2006-cı il yanvarın 1-dən etibarən yeni nəsil metal pul nişanları dövriyyəyə buraxılmışdır.
Yeni nəsil qəpiklərin dizayn mövzuları əskinasların dizayn mövzularına müvafiq olaraq hazırlanmışdır.
1 qəpik – Mədəniyyət, 3 qəpik – Yazı və ədəbiyyat, 5 qəpik – Tarix, 10 qəpik – Qarabağ, 20 qəpik – Təhsil və gələcək, 50 qəpik – İqtisadiyyat və inkişaf mövzusuna həsr olunmuşdur.
1, 3 və 5 qəpiklər mislə örtülmüş qırmızı, 10 və 20 qəpiklər latunla örtülmüş qızılı, 50 qəpiklik isə latun və nikellə örtülmüş qızılı və gümüşü (ikirəngli – bikolor) rəngdədir. Bütün metal pul nişanlarının yan tərəfləri individual üsulla hazırlanmışdır və bir-birindən fərqlidir.
| 1 Qəpik
mislə örtülmüş polad
Ø: 16,25 mm · 2,8 qr | 3 Qəpik
mislə örtülmüş polad
Ø: 18 mm · 3,45 qr | 5 Qəpik
mislə örtülmüş polad
Ø: 19,75 mm · 4,85 qr |
| 10 Qəpik
Latunla örtülmüş polad
Ø: 22,25 mm · 5,25 qr | 20 Qəpik
Latunla örtülmüş polad
Ø: 24,25 mm · 6,6 qr | 50 Qəpik
Bikolor (ikirəngli)
Ø: 25,5 mm · 7,7 qr |
Ailə büdcəsinə necə qənaət etmək lazımdır?
Yaxşı ev sahibisinizmi? Elə də yox? Demək ki, artıq nələrisə dəyişmək zamanıdır. Hər kəs yaxşı ailə sahibi olmaq istəyir. Bəs ailə sahibi nələri bilməlidir? Əgər ailənin büdcəsi azdırsa, diqqətsiz xərcləmələr çox çətin maliyyə problemlərinə gətirib çıxarır. Buna görə də düşünülməmiş alış-veriş etmək lazım deyil.
Ailədə pul çatışmazlığı gərgin ailə münaqişələrinə səbəb olur. Bəs ailədə pula necə qənaət etmək və itkilərdən uzaq olmaq olar? İlk öncə öz ailə büdcənizi hesablamalısınız. Hər bir ailədə illərlə dəyişməyən xərc siyahısı var. Bunlar müxtəlif ödəmələrdir. Bunlara kommunal ödənişlər – mənzil, telefon, işıq, qaz və s.dir. Buraya həmçinin baxça, məktəb, təhsil haqlarını da əlavə etmək mümkündür. Bu zaman sadə hesablama ilə bütün xərclər üzrə borcları qeyd edə bilərsiniz.
Əmək- VİDEO martiallar
Əmək haqqı nədir?
Əmək haqqından tutulmalar?
DSMF üzrə tutulmaların hesablanamsı
"Pula qənaət etməyin ən yaxşı yolu nədir?
"Pula qənaət etməyin ən yaxşı yolu nədir?-Planlaşdırma - pullara qənaət etməyin və pul toplamağın ən sadə üsuludur.Pula qənaət nə deməkdir?
Pula qənaət pulu bu gün xərcləməkdən çəkinərək, gələcəkdə nəyəsə sərf eləmək üçün saxlamaq deməkdir. Bir çox insanlar heç vaxt pula qənaət etmirlər; ola bilsin ki, buna səbəb sizin bu gün istədiyiniz hər hansı bir şeydən imtina edə bilməməyinizdir. Özünü hər hansı şeydən məhrum etmə çətin bir işdir, lakin bu, həmçinin Müqəddəs Ruhun səmərəli (Qal.5:22) işlərindən biridir (özünə hakim olmaq) və məsihçi üçün mümkün olan bir şeydir.
VERGİ- VİDEO matreallar
Azərbaycan vergi sistemində hansı vergi növləri var?
Fiziki və hüquqi şəxslər hansı vergiləri ödəməlidir?
ƏDV və Aksiz vergisi nədir?
TESTLƏR
1 Büdcə gəlirlərinin əsas hissəsini hansı vəsait tutur?
a) Əsaslı ödənişlər
b) Qeyri – vergi gəlirləri
c) ) Vergilərdən daxilomalar
d) Transfertlər
e) Sosial ödənişlər
a) Əsaslı ödənişlər
b) Qeyri – vergi gəlirləri
c) ) Vergilərdən daxilomalar
d) Transfertlər
e) Sosial ödənişlər
2 Büdcələrarası münasibətlər hansı şəkildə tənzimlənir?
a) Vergilərlə
b) Konsitutsiya ilə
c) Gəlir və xərclərlə
d) )Büdcə sistemi haqqında qanunla
e) İcra hakimiyyəti orqanları vasitəsilə
a) Vergilərlə
b) Konsitutsiya ilə
c) Gəlir və xərclərlə
d) )Büdcə sistemi haqqında qanunla
e) İcra hakimiyyəti orqanları vasitəsilə
Pul
Pul — müasir dövrdə hamının maddi, sosial və mədəni maraqlarını əhatə edən məhsul. Pul vasitəsilə insanlar, xalqlar, ölkələr arasında iqtisadi və mədəni münasibətlər həyata keçirilir.
Pul vasitəsilə həyata keçirilən mübadiləyə əmtəə tədavülü deyilir. Qızıl tədavülü Birinci dünya müharibəsinədək mövcud olmuşdur. Həqiqi pulların əvəzediciləri aşağıdakılar daxildir:
- Metal dəyər nişanələri, sürtülmüş qızıl sikkə, bilon sikkə, yəni ucuz metaldan hazırlanmış xırda sikkələr;
- Kağız dəyər nişanələri (əsginaslar), bir qayda olaraq kağızdan hazırlanmışdır. Burada kağız və kredit pullar fərqləndirilir.
Pullar iki formada ola bilər:
- nəğd
- nəğdsiz
Tələb, təklif və qiymət
Tələb və təklif iqtisadiyyatda ən əsas anlayışlardan biridir. Bu model tələb və təklifin qiymətə necə dəyişildiyini və bazarda müvazinətin əmələ gəlməsini göstərir. Mikroiqtisadiyyatda əsasən bir müəyyən məhsul bazarı araşdırılır, makroiqtisadiyyatda isə bütun məhsullar üzrə ümumi tələb və təklif nəzərə alınır.
Tələb istehlakçıların müəyyən bir qiymətə və müddətdə məhsulu hansı miqdarda almağa hazır və imkanı olduğunu göstərir. Qrafikdə tələb əyri kimi ifadə olunur, və əsasən qiymətdən mənfi və ya tərs şəkildə asılıdır. Bu asılılıq tələbin qanununa müvafiqdir: bütün digər şərtlər dəyişməyən halda, qiymətin artımı tələbin düşməsinə səbəb olur.
İstehasal infrastrukturunun mahiyyəti və vəzifələri
Dövlət
müstəqilliyinin bərpasından sonra ötən qısa tarixi dövr ərzində Azərbaycan
xalqının ümumimilli lideri Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti və gərgin
fəaliyyəti nəticəsində, ağır ilkin şərtlərə baxmayaraq, ölkəmizin
sosial-iqtisadi inkişafı və dünya təsərrüfatı sisteminə inteqrasiyası sahəsində
çox böyük nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Ən böyük nailiyyət isə ondan ibarətdir
ki, bu dövrdə ölkədə aparılan müstəqil dövlət quruculuğu prosesində iqtisadi
islahatların və inkişafın mahiyyət etibarı ilə yeni bir modeli – Azərbaycan
modeli yaranmışdır. Əmək və onun növləri
İnsan
cəmiyyəti həyatının əsasını əmək təşkil edir. Əmək təbiətlə insan arasında baş
verən bir prosesdir. İnsan bu prosesdə təbiət cisimlərini insanın və cəmiyyətin
tələb tələbatlarına uyğunlaşdırır. Heyvanların fəaliyyətlərindən fərqli olaraq,
insan əməyinə aşağıdakı səciyyəvi cəhətlər xasdır:
1. Əmək
məqsədəuyğun fəaliyyətdir. Hər bir istehsalın müəyyən bir məqsədi vardır. Hətta
lap savadsız icraçı da işə başlamazdan əvvəl fikrən öz fəaliyyətinin planını və
ardıcıllığını tərtib edir.
2. İnsan
əməyi ictimai xarakter daşıyır. Bu o deməkdir ki, hətta insan yaşamayan adada
tək çalışan Robinzon belə nəinki cəmiyyətin digər üzvləri tərəfindən
hazırlanmış bəzi alət və qurğulardan istifadə etmişdir, ən başlıcası o
cəmiyyətin istehsal təcrübəsindən, texnologiyalardan, yığılmış biliklərdən
istifadə etmişdir.
3. Əmək
yaradıcı xarakter daşıyır. Çünki onun son məqsədi maddi nemətlər yaratmaqdır.
4. Əməyin
mühüm xüsusiyyətlərindən biri də əmək alətləri yaratmasıdır.
ƏMƏYİN MAHİYYƏTİ VƏ NÖVLƏRİ
İnsan
cəmiyyəti həyatının əsasını əmək təşkil edir. Əmək təbiətlə insan arasında baş
verən bir prosesdir. İnsan bu prosesdə təbiət cisimlərini insanın və cəmiyyətin
tələb tələbatlarına uyğunlaşdırır. Heyvanların fəaliyyətlərindən fərqli olaraq,
insan əməyinə aşağıdakı səciyyəvi cəhətlər xasdır:
1. Əmək
məqsədəuyğun fəaliyyətdir. Hər bir istehsalın müəyyən bir məqsədi vardır. Hətta
lap savadsız icraçı da işə başlamazdan əvvəl fikrən öz fəaliyyətinin planını və
ardıcıllığını tərtib edir.
2. İnsan
əməyi ictimai xarakter daşıyır. Bu o deməkdir ki, hətta insan yaşamayan adada
tək çalışan Robinzon belə nəinki cəmiyyətin digər üzvləri tərəfindən hazırlanmış
bəzi alət və qurğulardan istifadə etmişdir, ən başlıcası o cəmiyyətin istehsal
təcrübəsindən, texnologiyalardan, yığılmış biliklərdən istifadə etmişdir.
3. Əmək
yaradıcı xarakter daşıyır. Çünki onun son məqsədi maddi nemətlər yaratmaqdır.
4. Əməyin
mühüm xüsusiyyətlərindən biri də əmək alətləri yaratmasıdır.
Maliyyə
Maliyyə — iqtisad elminin bir qolu sayılır və elmi fondların idarə edilməsi ilə məşğuldur. Maliyyə biznes maliyyəsi, fərdi maliyyə və ictimai maliyyəni əhatə edir. Maliyyəyə pul yığımını və adətən, pulun borc verilməsi də daxildir. Əsasən, zaman, pul və risk anlayışları və onların bir-biri ilə əlaqəsi ilə məşğuldur. Eyni zamanda, pulun xərclənməsi və büdcənin hazırlanması ilə də məşğuldur.
Maliyyə prosesi, əsasən, fiziki və hüquqi şəxslərin banka əmanət yerləşdirməsi vasitəsilə işləyir. Bank pulu digər fiziki və hüquqi şəxslərə istehlak və ya investisiya məqsədilə kredit olaraq verir və onlardan faiz tələb edir.
Sığorta nədir?
Sığorta şəxslərin əmlakı, həyatı, sağlamlığı, mülki məsuliyyəti, həmçinin qanunvericiliklə qadağan olunmayan fəaliyyəti, o cümlədən sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar olan əmlak mənafelərinin müdafiəsi sahəsində riskin ötürülməsinə və ya bölüşdürülməsinə əsaslanan münasibətlər sistemidir.
İxtisaslaşdırılmış təşkilatlar – sığorta şirkətləri – tərəfindən sığorta etdirənlərin sığorta haqlarından (mükafatlarından) formalaşan, sığorta hadisəsi nəticəsində sığorta etdirənə dəyən zərərin ödənildiyi sığorta fondunun hesabına fiziki və hüquqi şəxslərin əmlak maraqlarının qorunması ilə bağlı olan münasibətlər sistemidir.
Ümumilikdə sığorta istehsal münasibətlərinin mühüm elementlərindən biridir. Bu, istehsal prosesində maddi itkilərin ödənilməsi ilə əlaqədardır və normal, fasiləsiz və müntəzəm təkrar istehsalın əsas şərtlərindən hesab edilir. Sığorta xidmətləri sığorta bazarlarında yayılır. Sığorta bazarı – pul münasibətlərinin xüsusi sferasıdır və burada alqı-satqı obyekti kimi spesifik xidmət – sığorta müdafiəsi, təklif və ona olan tələbatı formalaşdıran pul münasibətləri kimi çıxış edir.
Dövlət büdcəsi
Dövlətin sоsiаl-iqtisаdi funкsiyаlаrının həyаtа кеçirilməsində dövlət büdcəsinin хüsusi rоlu vаrdır. Dövlətin siyаsi, iqtisаdi, sоsiаl və digər çохşахəli vəzifələrinin yеrinə yеtirilməsi yаlnız dövlət büdcəsi vаsitəsilə mаliyyələşir. Büdcə аnlаyışı müхtəlif mənаlаrdа işlədilir, dövlət, аilə, yеrli, şəхsi və s. ümumiyyətlə, büdcə pul gəlirləri hеsаbınа fоrmаlаşır. Büdcə müəyyən dövr ərzində dövlətin, müəssisə və təşкilаtın. Аilə və аyrı-аyrı şəхslərin pul gəlirləri və хərcləri bаlаnsıdır (plаnıdır). Yаrаdılаn hər bir büdcənin öz həcmi, mənbələri, məqsədi və yеrinə yеtirdiyi funкsiyаsı vаrdır. Bunlаr içərisində fоrmаlаşmа mənbələrinə, həcminə və хərc istiqаmətlərinin səviyyəsinə görə dövlət büdcəsi mühüm əhəmiyyət кəsb еdir. Dövlət büdcəsi öz mаddi məzmununа görə dövlətin bаşlıcа mərкəzləşmiş pul vəsаitləri fоndudur. Yəni, dövlət büdcəsi müəyyən dövr ərzində (məsələn, bir il ərzində) ölкədə gеniş təкrаr istеhsаlı təmin еtməк, insаnlаrın mаddi və mənəvi tələbаtlаrını, dövlətin zəruri еhtiyаclаrını ödəməк üçün yаrаnаn mərкəzləşdirilmiş pul vəsаitləri fоndudur. Dövlət büdcəsi dövlətin əsаs mаliyyə plаnıdır. Dövlət büdcəsinin gеniş məzmunu оnun yеrinə yеtirdiyi funкsiyаlаrdа öz əкsini tаpır. Оnlаrа аşаğıdакılаr dахildir:
Vergi nədir və vergilərin mahiyyəti
VERGİ NƏDİR?
Vergi - dövlətin və bələdiyyələrin fəaliyyətinin maliyyə təminatı məqsədi ilə vergi ödəyicilərinin mülkiyyətində olan pul vəsaitlərinin özgəninkiləşdirilməsi şəklində dövlət büdcəsinə və yerli büdcələrə köçürülən məcburi, fərdi, əvəzsiz ödənişdir.
Vergi – dövlətin ən önəmli gəlir qaynağıdır.
Vergi ölkənin dövlət suverenliyinin əsas təzahür formalarından biridir.
VERGİNİN XÜSUSİYYƏTLƏRİ:
- Vergi dövlət tərəfindən alınır.
- Vergi, dövlət xərclərinin maliyyələşdirilməsidir.
- Vergi, fiziki və hüquqi şəxslərdən ödəmə qabiliyyətləri nisbətində alınır.
- Vergi əvəzsiz ödəmədir.
- Vergi məcburi ödəmədir.
- Vergi iqtisadi bir dəyərdir.
GƏLİR VERGİSİ
Gəlir vergisi hər birimizin öz qazancından dövlətə ödədiyi vəsaitdir. İnsan çox müxtəlif işlərdən qazanc götürə bilər. Zavod və fabrikdə işləməklə, məktəbdə və ya institutda dərs deməklə, tikintidə çalışmaqla və digər üsullarla pul qazanmaq mümkündür. Bütün hallarda insanı işə götürən rəhbər işçi hər ay ona əmək haqqı verir. Buna görə də başqa adam üçün işləyən şəxsin qazancına əmək haqqı (zəhmət haqqı) deyilir. Əgər siz banka qoyduğunuz puldan faiz götürürsünüzsə, bu da sizin gəliriniz sayılır. Lakin gəlirin bu növü əmək haqqı olmayıb, şəxsi fəaliyyətdən qazanılan gəlirdir.
Banka pul qoymaqdan başqa, öz evində məktəbliləri instituta hazırlaşdırmaqla, toyuq, qoyun və başqa heyvan bəsləyib satmaqla, bazarda alver etməklə və başqa üsullarla da qazanmaq olar.
Ailə büdcəsini necə planlaşdırmaq lazımdır?
Adətən ailənin qazancını faizlə yox, müəyyən məbləğlə ifadə edirlər. Bu da sonda problem yaradır. Xərcləri faizlə ifadə etmək daha doğrudur. Gəlir zamanla artıb-azala da bilər. Ailə büdcəsini faizlə planlaşdırarkən gəlir azaldığı və ya artdığı zaman faizlə ifadə də dəyişir. Eyni zamanda yazılı şəkildə planlaşdırılma aparılmalıdır. Bu zaman ən vacib şərt prioritet olanları təcililik və önəmlilik prinsipi ilə sıralamaqdır. Təcili və önəmli xərclər ön plana, təcili önəmsiz xərclər ikinciyə, önəmli, amma təcili olmayan üçüncü plana, önəmsiz və təcili olmayan xərcləri ən arxa plana atmaq olar. Vaxt da bir büdcədir, vaxtın da istifadəsində bu metod çox önəmlidir. Təbii ki, ailənin yaşaması üçün qida xərcləri, kredit borcları ən vacib xərclərdir. Qidada istəklərimizi ehtiyaca istiqamətləndirməliyik, istəklərimiz ehtiyacı aşmamalıdır. Büdcə – gəlir və xərc deməkdir. Xərclər gəlirdən artıq olanda borclanma yaranır.
Evimizdə enerjiyə necə qənaət edək?
Yaşadığımız binalarda, evimizdə, məişətimizdə enerjidən düzgün və qənaətlə istifadə etməklə biz təbii sərvətlərin tükənməsinin, enerji israfçılığının və ekoloji problemlərin yaranmasının qarşısını ala, eyni zamanda onsuzda az olan evdəki büdcəmizi qoruyub pulumuza qənaət edə bilərik. Belə ki, hər kəs öz evində müəyyən qaydalara əməl edib enerjiyə maksimum qənaət etsə, bunun ümumilikdə böyük iqtisadi səmərəsi olar. Bu qaydalar isə demək olar ki, saysız-hesabsızdır.
Lazımsız istifadə. Ən sadə üsul istifadə olunmayan otaqlarda işıqları, boş-boşuna işləyən elektrik cihazlarını söndürməkdir. Uzunmüddətli evi tərk edərkən isə cihazların naqillərini rozetkalardan ayırmaq gərəkdir. Bu əməliyyat nəinki qənaət, həm də təhlükəsizlik baxımından çox önəmlidir.
Milli pulun tarixi
İlk manatın üstündəki nominalın adları niyə fransız dilində yazılmışdı?
Bu gün Azərbaycanın milli valyutası – manatın dövriyyəyə buraxılmasından 19 il ötür. Hazırda istifadə etdiyimiz müstəqil Azərbaycan Respublikasının manatı 1992-ci ilin avqustun 15-də dövriyyəyə buraxılıb. O zaman 1, 10 və 250 manatlıq əskinaslar dövrüəyyə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 iyul 1992-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikası milli valyutasının dövriyyəyə buraxılması haqqında” Fərmanına müvafiq olaraq buraxılıb. Bəs Azərbaycanın puemissiyasının tarixi nə vaxtdan başlayır? Axə müstəqillikdən öncə də pullarımız olub.
İlk seriya milli valyutanın tarixi
Azərbaycan Mərkəzi Bankına istinadən bildirir ki, müsəlman dünyasında ilk demokratik dövlət olan Azərbaycan Cümhuriyyətinin – Azərbaycan Demokratik Respublikasının ilk müstəqil pul emissiyasının tarixi 1919-cu ilin əvvəlində tədavülə buraxılan 25, 50, 100 və 250 manatlıq əskinaslarla başlayır. Əskinasın üz tərəfində Cümhuriyyət, arxa tərəfində isə rus dilində «Азербайджанская Республика» ifadələri, əskinasın nominal dəyəri və buraxıldığı tarix göstərilib.
1919-1920-ci illərdə buraxılmış pul vahidlərinin adları Azərbaycan dilində manatla, rus dilində isə rubl ilə verilib. Burada əsas məqsəd uzun illər işlədilən və hələ də dövriyyədə qalan Rusiya pul nişanlarına öyrəşən əhalinin tədricən yeni milli pul vahidinə inamının artırılması idi. Eyni zamanda, Azərbaycan Cümhuriyyətinin bu sahədəki iqtisadi siyasəti milli valyuta – manatın beynəlxalq miqyasda tanınması ilə bağlı olub. Məhz buna görə də Fransa hökumətinin dəstəyini hiss edərək (qismən də fransız dilinin beynəlxalq dil olduğunu nəzərə alaraq), Cümhuriyyət 500 manatlıq əskinasların üzərində Respublikanın və nominalın adlarını fransız dilində də verməyi lazım bilmişdi.
Azərbaycan Respublikasının pul nişanları
Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 7 fevral 2005-ci il tarixdə "Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında" imzalanmış fərmana uyğun olaraq 2006-cı il yanvarın 1-dən etibarən yeni nəsil pul nişanları dövriyyəyə buraxılmışdır.
Azərbaycan Respublikasının ərazisində manatdan başqa pul vahidlərinin ödəniş vasitəsi kimi işlədilməsi qadağandır. Manatın emissiyası və tədavüldən çıxarılması hüququ yalnız dövlətin müstəsna mülkiyyətində olan Mərkəzi Banka mənsubdur.
Yeni manata keçid zamanı 1 yeni manat 5000 köhnə manata bərabər tutulmuşdur.
- Sikkələr: 1, 3, 5, 10, 20, 50 qəpik
- Əsginazlar: 1, 5, 10, 20, 50, 100 manat
“Büdcə” anlayışı
- Büdcə - hər maliyyə ili üçün iqtisadi subyektin xərclərini və gəlirlərini əhatə edən illik maliyyə planıdır. Bu, gələcək xərcləri və gəlirləri, onların detallaşdırılmış təsvir və tətbiqini hesablayır.
Büdcənin İqtisadi Mahiyyəti Tarixən ''budget'' məvhumu ingilis mənşəli söz olub çanta, torba mənasında işlənmişdir. XVIII əsrdən etibarən maliyyə kateqoriyası kimi leksikona daxil olmuş, məna etibarilə xəzinə sözünə yaxın olmuşdur. Büdcə – Azərbaycan Respublikasının müvafiq dövlət hakimiyyəti və özünüidarəetmə orqanları vasitəsilə dövlətə və bələdiyyələrə məxsus vəzifə və funksiyaları yerinə yetirmək üçün lazım olan pul vəsaitinin yığılması və istifadə olunması üçün əsas maliyyə sənədidir. Büdcə dövlətin və bələdiyyələrin əsas maliyyə planı olmaqla, dövlət hakimiyyəti və bələdiyyə orqanlarına onların fəaliyyətini yerinə yetirməyə imkan verir. Büdcə dövlətin maliyyə vəziyyətini əks etdirir və buna əsasən ölkədə vergi siyasətini müəyyən edir. Büdcə ölkədə milli gəlirin və Ümumdaxili məhsulun (ÜDM) yenidən bölgüsünü həyata keçirir, pul vəsaitləri fondlarının xərc istiqamətlərini müəyyənləşdirir, iqtisadiyyatın dövlət tərəfindən tənzimlənməsini həyata keçirir. Büdcə iqtisadi kateqoriya kimi maliyyə sisteminin tərkib hissəsidir, pul münasibətlərini təzahür etdirir və maliyyənin funksiyalarını özündə əks etdirir.
Terminlər lüğəti
Autsayder
Müəyyən mülahizələrə, səbəblərə görə inhisar birliklərinə daxil olmayan müəssisələr.
Hadisələrin, proseslərin, sistemlərin mütləq mənalı ayrılmaz xassəsi. Bunsuz hadisələrin, sistemlərin özləri mövcud ola bilməzlər.
İdarəçilik fəaliyyətinin müəyyən meyarlara, norma və standartlara uyğun gəlməsini qiymətləndirmə prosesi və sistemi.
Sahibkarlıq fəaliyyətlərini əlaqələndirmək və birgə əmlak münasibətlərini tənzimləmək məqsədilə kommersiya təşkilatlarının müqavilə əsasında birləşməsi.
Hüquqi normalara, o cümlədən əmək qanunçuluğuna məhəl qoymadan, heç bir üzürlü səbəb olmadan işə çıxmama.
Xarici mühitlə əlaqəsi (informasiya, iqtisadi və s.) olan sistem.Belə əlaqə həmin sistemin, o cümlədən təşkilatların səmərəli fəaliyyətinin mühüm şərtidir. İqtisadi və sosial sistemlər açıq sistemlərdir.
Sistemin hissələri və tamlığı arasındakı əlaqə, nisbət. Additivlik sistemin, obyektin hissələrinin məcmusundan ibarət olmasıdır. Lakin elə ünsürlər var ki, onlar həmin sistemin xassələrinə uyğun gəlmir, ona görə də qeyri-additivlik təşkil edir.
İnvestisiya həcmi və dinamikasının istehlak mallarına olan tələbatdan asılı olmasını şərtləndirən iqtisadi model.
Latınca "accido", fransızca "accise" - "kəsirəm" deməkdir, bəzi istehlak mallarına və xidmətlərə qoyulan dolayı vergi; əmtəənin qiymətinə və ya xidmət tarifinə əlavə edilir və beləliklə, istehlakçılar tərəfindən ödənilir.
Latınca "actus" - "hərəkət", "actum" - "sənəd" deməkdir; iş, hərəkət, hadisə, qərar, hökm və bir hadisəni təsdiq edən sənəd mənalarında işlədilən çoxmənalı sözdür.
Keçmiş dövrə aid olan fəaliyyət nəticəsində yaranmış, müəssisənin nəzarətində olan və gələcəkdə iqtisadi mənfəət gözlənilən resurslar.
Latınca "yemək", "qidalanma" deməkdir; aralarında olan izdivac və ya qohumluq əlaqələrinə görə bir şəxsin digər şəxsə qanuna uyğun olaraq verməli olduğu dolanacaq xərci mənasında işlədilir.
Fəaliyyət ardıcıllığının, məsələn, texniki sistemlərdə maşın əməliyyatlarının ardıcıllığının dəqiq təsviri.
Bir-birinin əksinə olan imkan və qərarlar içərisində yeni bir variantın seçilməsi.
Hər hansı prosesi, qanunauyğunluğu adekvat halda əks etdirən anlayış, nəzəriyyə və tədqiqat üsulu.
Ayrı-ayrı nəzəri müddəaların, iqtisadi modellərin real həyatda, praktikada yoxlanılması, sınaqdan çıxarılması.
İqtisadi mübahisələri (müqavilə şərtlərinin pozulması, mülkiyyət hüququnun tanınması, zərərin ödənilməsi, bəzi dövlət aktlarının qanunsuzluğunun aşkar edilməsi, iflasa uğrama ilə bağlı məsələlər və s.) və digər təsərrüfat problemlərini araşdıran məhkəmə orqanı.
Veksel zaminlik kağızı, bank təlimatı. Burada avalist veksel sahibi qarşısında vekseldən irəli gələn bütün öhdəlikləri öz üzərinə götürür.
Kompleks texniki vasitələrdən istifadə əsasında uçot, idarəetmə və müxtəlif hesablamalar məqsədilə informasiyaların toplanmasını, işlənib hazırlanmasını (emalını), saxlanması və verilməsini təmin edən isarəetmə sistemi.
Xarici banka saxlanılmaq üçün qoyulmuş qiymətli kağız və qızıl, bir sözlə, hər hansı bir ölkə bankının xarici bankdakı valyuta vəsaiti.
Azad iqtisadi zonaya bir növ ixtisaslaşmış iqtisadi zona, birgə sahibkarlıq zonası, azad ticarət zonası və s. daxildir. Azad iqtisadi zona - milli və xarici sahibkarlar üçün güzəştli iqtisadi şərtlərlə nəzərdə tutulmuş məhdud ərazi hissəsinə deyilir.
- Azərbaycan Respublikasında muzdlu işdən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasında istehsal edilmiş malların istehsalçı tərəfindən təqdim edilməsindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasında malların təqdim edilməsindən, iş görülməsindən və xidmət göstərilməsindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki daimi nümayəndəliyə aid edilən sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəlir, o cümlədən belə daimi nümayəndəlik vasitəsilə təqdim edilmiş mallara (işlərə, xidmətlərə) aid edilə bilən eyni cinsli, yaxud bənzər (oxşar) malların (işlərin, xidmətlərin) təqdim edilməsindən, habelə daimi nümayəndəlik vasitəsilə həyata keçirilən fəaliyyətə aid edilə bilən fəaliyyətdən və ya ona oxşar fəaliyyətdən əldə edilmiş gəlir;
Azərbaycan Respublikasındakı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar:
- vergi ödəyicisinin borclarının onun kreditorları tərəfindən silinməsindən;
- bu Məcəllənin 114.7-ci maddəsinə uyğun olaraq gəlirə daxil edilmiş əsas vəsaitlərin təqdim edilməsindən;
- xərclərin bu Məcəllənin 141-ci maddəsinə uyğun olaraq kompensasiya edilməsindən və ya ehtiyatların azalmasından gəlir;
- rezident hüquqi şəxsdən dividend şəklində əldə edilən gəlir, həmçinin bu hüquqi şəxsdə iştirak payının satılmasından və ya başqasına verilməsindən əldə edilən gəlir;
- rezidentlərdən alınan faizlər şəklində gəlir;
- rezident tərəfindən ödənilən pensiya;
- Azərbaycan Respublikasının ərazisində daimi nümayəndəliyi və ya əmlakı olan şəxsdən alınan faizlər şəklində gəlir ??” həmin şəxsin bu faizlər üzrə borcu bu cür daimi nümayəndəlik və ya əmlakla bağlıdırsa;
- Azərbaycan Respublikasında saxlanılan və ya istifadə edilən əmlak üçün alınan royalti şəklində gəlir, yaxud VM-nin 13.2.23-cü maddəsində göstərilən və Azərbaycan Respublikasında saxlanılan və ya istifadə edilən əmlakın təqdim edilməsindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasında istifadə edilən daşınan əmlakın icarəyə verilməsindən əldə edilən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasındakı daşınmaz əmlakdan əldə edilən gəlir, o cümlədən bu əmlakda iştirak payının təqdim edilməsindən gəlir;
- aktivlərinin 50 faizindən çox olan hissəsi birbaşa və ya dolayısı ilə Azərbaycan Respublikasındakı daşınmaz əmlakdan ibarət olan müəssisənin səhmlərinin və ya iştirak payının təqdim edilməsindən gəlir;
- rezidentin sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı olmayan əmlak təqdim edilməsindən əldə etdiyi digər gəlirlər;
- idarəetmə, maliyyə xidmətləri göstərilməsindən əldə edilən gəlir ??” bu gəlir rezident hüquqi şəxsin və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən daimi nümayəndəliyi tərəfindən ödənilirsə, yaxud o, həmin müəssisə və ya onun daimi nümayəndəliyi ilə bağlanmış müqaviləyə əsasən əldə edilmişdirsə;
- Azərbaycan Respublikasında riskin sığortası və ya təkrar sığortası haqqında müqavilə üzrə ödənilən gəlir;
- Azərbaycan Respublikası ilə digər dövlətlər arasında beynəlxalq rabitə və ya daşınmalar həyata keçirilərkən telekommunikasiya və ya nəqliyyat xidmətlərindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasındakı fəaliyyətlə bağlı meydana çıxan və VM-nin əvvəlki maddələrində əhatə edilməyən digər gəlirlər. Bu maddəyə uyğun olaraq gəlirin mənbəyi müəyyən edilərkən gəlirin ödənildiyi yer, həmçinin onun birbaşa və ya dolayısı ilə ödənilməsi nəzərə alınmır.
- Azərbaycan Respublikasında istehsal edilmiş malların istehsalçı tərəfindən təqdim edilməsindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasında malların təqdim edilməsindən, iş görülməsindən və xidmət göstərilməsindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasının ərazisindəki daimi nümayəndəliyə aid edilən sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəlir, o cümlədən belə daimi nümayəndəlik vasitəsilə təqdim edilmiş mallara (işlərə, xidmətlərə) aid edilə bilən eyni cinsli, yaxud bənzər (oxşar) malların (işlərin, xidmətlərin) təqdim edilməsindən, habelə daimi nümayəndəlik vasitəsilə həyata keçirilən fəaliyyətə aid edilə bilən fəaliyyətdən və ya ona oxşar fəaliyyətdən əldə edilmiş gəlir;
Azərbaycan Respublikasındakı sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar:
- vergi ödəyicisinin borclarının onun kreditorları tərəfindən silinməsindən;
- bu Məcəllənin 114.7-ci maddəsinə uyğun olaraq gəlirə daxil edilmiş əsas vəsaitlərin təqdim edilməsindən;
- xərclərin bu Məcəllənin 141-ci maddəsinə uyğun olaraq kompensasiya edilməsindən və ya ehtiyatların azalmasından gəlir;
- rezident hüquqi şəxsdən dividend şəklində əldə edilən gəlir, həmçinin bu hüquqi şəxsdə iştirak payının satılmasından və ya başqasına verilməsindən əldə edilən gəlir;
- rezidentlərdən alınan faizlər şəklində gəlir;
- rezident tərəfindən ödənilən pensiya;
- Azərbaycan Respublikasının ərazisində daimi nümayəndəliyi və ya əmlakı olan şəxsdən alınan faizlər şəklində gəlir ??” həmin şəxsin bu faizlər üzrə borcu bu cür daimi nümayəndəlik və ya əmlakla bağlıdırsa;
- Azərbaycan Respublikasında saxlanılan və ya istifadə edilən əmlak üçün alınan royalti şəklində gəlir, yaxud VM-nin 13.2.23-cü maddəsində göstərilən və Azərbaycan Respublikasında saxlanılan və ya istifadə edilən əmlakın təqdim edilməsindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasında istifadə edilən daşınan əmlakın icarəyə verilməsindən əldə edilən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasındakı daşınmaz əmlakdan əldə edilən gəlir, o cümlədən bu əmlakda iştirak payının təqdim edilməsindən gəlir;
- aktivlərinin 50 faizindən çox olan hissəsi birbaşa və ya dolayısı ilə Azərbaycan Respublikasındakı daşınmaz əmlakdan ibarət olan müəssisənin səhmlərinin və ya iştirak payının təqdim edilməsindən gəlir;
- rezidentin sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı olmayan əmlak təqdim edilməsindən əldə etdiyi digər gəlirlər;
- idarəetmə, maliyyə xidmətləri göstərilməsindən əldə edilən gəlir ??” bu gəlir rezident hüquqi şəxsin və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən daimi nümayəndəliyi tərəfindən ödənilirsə, yaxud o, həmin müəssisə və ya onun daimi nümayəndəliyi ilə bağlanmış müqaviləyə əsasən əldə edilmişdirsə;
- Azərbaycan Respublikasında riskin sığortası və ya təkrar sığortası haqqında müqavilə üzrə ödənilən gəlir;
- Azərbaycan Respublikası ilə digər dövlətlər arasında beynəlxalq rabitə və ya daşınmalar həyata keçirilərkən telekommunikasiya və ya nəqliyyat xidmətlərindən gəlir;
- Azərbaycan Respublikasındakı fəaliyyətlə bağlı meydana çıxan və VM-nin əvvəlki maddələrində əhatə edilməyən digər gəlirlər. Bu maddəyə uyğun olaraq gəlirin mənbəyi müəyyən edilərkən gəlirin ödənildiyi yer, həmçinin onun birbaşa və ya dolayısı ilə ödənilməsi nəzərə alınmır.
Gömrük qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikası sərhədindəki iki məntəqə arasında Azərbaycan Respublikası ərazisi ilə daşınma.
Bank
Bank
Fiziki və hüquqi şəxslərin pul əmanətlərinin cəlb edilməsi, qaytarılması, onlar üçün bank hesablarının açılması, kassa xidmətlərinin göstərilməsi və s. əməliyyatlarla məşğul olan kredit təşkilatı.
Birbaşa, müstəqil mal mübadiləsi. Belə sövdələşmə müasir dünya bazarının deyil, inkişaf etməmiş, sadə əmtəə münasibətləri dövrü üçün səciyyəvidir.
Zahirən mübadilə, tədavül sferalarında, alqı-satqı mühitində təşəkkül tapan, lakin istehsal sistemləri ilə bağlı olan iqtisadi əlaqələr sistemi.
Malın (işin, xidmətin) tələblə təklifin qarşılıqlı təsiri nəticəsində təşəkkül tapan qiyməti.
İstehlak bazarının hər hansı bir əlamətinə görə ayrı-ayrı seqmentlərə bölünməsi. Burada valyutanın tipi, regionun, ölkənin, qrup istehlakçılarının, fərdi istehlakçıların xüsusiyyətləri, tədiyə qabiliyyəti və s. nəzərə alınır.
Yüklərin və sərnişinlərin Azərbaycan Respublikası ilə (Azərbaycan Respublikasının sərhədlərindən) digər dövlətlərdəki məntəqə arasında daşınma sayılır.
Ərəbcə "şəhər idarəsi" deməkdir; seçkili yerli idarə və özünüidarə orqanı; əsas gəlir mənbəyi əhalidən tutulan yerli vergilərdir.
Hüquqi və fiziki şəxslərin gəlirindən və ya əmlakından bilavasitə tutulan vergilər.
Əmtəələrin, qiymətli kağızların birbaşa satışı və topdansatış ticarətini təşkil edən rəsmi qeydiyyata alınan bazar.
Ticarət, iş, sövdələşmə
Sahibkarlıq, investisiya layihələrinin hazırlanması və həyata keçirilməsi, firma və şirkətlərin inkişaf etdirilməsi üzrə tədbirlər sistemi.
Müəyyən edilmiş müddətdə ödənilməli olan maliyyə və kreditor borclarından ibarət olur, yəni müvafiq olaraq təşkilatın hesabına daxil olmalı vəsait və kreditor qarşısında maliyyə öhdəliyi.
Dövlətin, firmanın, ev təsərrüfatının və s. müəyyən dövr üçün gəlirlərinin və xərclərinin siyahısı; ingiliscə "budget" - "çanta" sözündən götürülmüşdür.
Əməliyyat (satış büdcəsi, istehsal büdcəsi, xərclər büdcəsi) və maliyyə (investisiya büdcəsi, kassa büdcəsi, balans hesabatı) büdcələrinin hazırlanması, mənfəət və zərərlər, pul vəsaitinin hərəkəti, onların sistemli təhlili, habelə balans hesabatının proqnozlaşdırılması.
Vergiyə cəlb etmə qaydasında büdcəni formalaşdıran gəlirlər növü.
İnformasiya axınının, maliyyə vəziyyətinin debitor-kreditor borclarının, planlaşdırma və uçotu işlərinin və s. təhlili, bu və digər sferalara nəzarət sisteminin optimallaşdırılması, büdcənin formalaşmasına strateji baxımdan yanaşılması, müvafiq proqnozların (balans proqnozu, pul vəsaitlərinin hərəkəti proqnozu və s.) verilməsi.
Büdcə smetası əsasında fəaliyyəti tamamilə və ya qismən büdcə vəsaiti hesabına maliyyələşdirilən, hesablaşma hesabı olmayan qeyri-kommersiya təşkilatıdır.
Daimi nümayəndəlik
Azərbaycan Respublikasında qeyri-rezident hüquqi şəxsin və ya qeyri-rezident fiziki şəxsin daimi nümayəndəliyi həmin şəxslərin istənilən 12 ay ərzində Azərbaycan Respublikasında üst-üstə 90 gündən az olmayaraq bilavasitə və ya müvəkkil edilmiş şəxs vasitəsilə tam və ya qismən sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirdiyi yerdir.
Sahibi üçün hazır məhsul istehsal etmək məqsədilə digər ölkədən gətirilən xammal.
İnflyasiyanı azaltmaq məqsədilə dövlətin dövriyyədə olan pulun bir hissəsini götürməsi, əmtəə qiymətlərinin aşağı düşməsi.
Borc alanın nəzərdə tutulan müddətdə öz borcunu ödəyə bilməməsi haqqında xəbərdarlıq etməsi.
Bir ölkənin istehsal etdiyi əmtəəsini öz ölkəsindəkinə nisbətən digər ölkənin ərazisində ucuz qiymətə satması. Bu həmin məhsul satışı bazarında potensial rəqibini sıxışdırmaq, satışın həcmini çoxaltmaq məqsədilə edilir.
Bəzi ölkələrdə dövlət idarəsinin bir formasıdır; Fransada isə inzibati ərazi bölgüsüdür.
Müəyyən məqsədlə saxlanmaq üçün bank və ya başqa kredit idarələrinə verilən pul və ya qiymətli kağız.
Sosial-iqtisadi və digər hadisə və proseslərin səbəbiyyət şərtlənməsi, onların qanunauyğunluqları haqqında təlim.
1) Hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi və xərclər çıxıldıqdan sonra gəlirin) bölüşdürülməsi ilə bağlı pul və ya digər ödəmələr şəklində etdiyi ödəniş.
Hüquqi şəxsin ləğvi ilə bağlı əmlakın bölüşdürülməsi nəticəsində əldə edilən gəlir, həmçinin səhmdarların səhmlərinin faiz nisbətini dəyişdirməyən səhmlərin bölüşdürülməsi, səhmlərin (hissələrin, payların) nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı edilən ödənişlər dividend sayılmır.
2) Səhmlərə görə müəssisənin illik gəlirindən ayrılan pay.
Hüquqi şəxsin ləğvi ilə bağlı əmlakın bölüşdürülməsi nəticəsində əldə edilən gəlir, həmçinin səhmdarların səhmlərinin faiz nisbətini dəyişdirməyən səhmlərin bölüşdürülməsi, səhmlərin (hissələrin, payların) nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı edilən ödənişlər dividend sayılmır.
2) Səhmlərə görə müəssisənin illik gəlirindən ayrılan pay.
Əmtəənin və xidmətin qiymətindən tutulan vergilər; qismən və ya tamamilə əmtəənin dəyərinə köçürülür.
Dövlət vəzifəsini tutan və onu yüksək peşəkarlıqla yerinə yetirən şəxs. Dövlət qulluğu icraedici, qanunverici və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyəti ilə bağlıdır və müəyyən edilmiş səlahiyyətlər, qanunlar və prinsiplər çərçivəsində formalaşır, fəaliyyət göstərir.
Gəlirlər, əmlak haqqında məlumat. Deklarasiya aşağıdakı hallar üçün zəruridir:
- vergiyə cəlb etmə;
- dövlət vəzifəsinə təyin etmədə.
- vergiyə cəlb etmə;
- dövlət vəzifəsinə təyin etmədə.
Vəzifə səlahiyyətindən istifadə etməklə vəzifəli şəxslərin təhlükəli fəaliyyət göstərməsi. Bu fəaliyyətin məzmunu və xarakteri ayrı-ayrı dövlət orqanlarında müxtəlif olur.
Dövlət hakimiyyətində müxtəlif vəzifələr üzrə çalışan işçilərin vəzifələrini (funksional fəaliyyəti, səlahiyyətlərini, vəzifə öhdəliklərini, hüquq və məsuliyyətlərini, struktur əlaqələrini) əks etdirən sənəd.
Ehtimallıq
Hadisələr sistemində təsadüflərin baş verməsini səciyyələndirən kəmiyyəti, miqdarı və təkrarlanmasının qeyri-mehdudluğu dərəcəsi.
Müəyyən bir məsələ barədə mütəxəssis kimi fikir söyləyən şəxs.
Mövcud və gələcək qanunauyğunluqları, meyilləri, elmi mülahizələri, müddəaları sistemli qaydada əsas götürməklə makro və mikro proseslərə, sistemlərə şüurlu təsir etməklə onların optimal gedişatını, fəaliyyətini, inkişafını yəmin etmə.
Dövlətin cəmiyyətin sosial-siyası həyatına fəal müdaxilə etməsi zəruriyyətini irəli sürən konsepsiya.
Əks əlaqə
İdarəetmədə, canlı orqanizmdə idarəetmə prosesini səciyyələndirən və idarə olunan obyektin idarəedici orqana əks təsirini ifadə edən bir prosesdir.
Obyektdən subyektə informasiya çatdırma qaydasında idarəçilik fəaliyyətidir.
Əmək fəaliyyətinin bir-birindən fərqlənməsi, ixtisaslaşması. Müəssisələrdə bu, funksional (istehsal funksiyası, idarəetmə, istehsala xidmət etmə, peşə ixtisaslaşması), texnoloji (istehsal proseslərinin hazırlıq, emaledici, yığma mərhələlərinə ayrılması) və ixtisas (işin müxtəlif mürəkkəblik, dəqiqlik, məsuliyyətli məzmuna, səviyyəyə ayrılması) əlamətlərinə görə fərqlənir.
Onların formalaşması, bölüşdürülməsi, istifadəsi, hazırlanması, məşğuliyyəti, planlaşdırılması və s. əhatə edən makro və mikro səviyyəli fəaliyyət növüdür.
Təminatlı minimum əmək haqqınln müəyyən edilməsi, əmək haqqının indeksasiyası, əmək haqqının vergi qaydası ilə tənzimlənməsi, əmək haqqının hüquqi tənzimlənməsi, gəlirlər və qiymət siyasəti, sosial müdafiə, əmək haqqının istehsalının səmərəliliyi, işçinin əməkdə iştirak dərəcəsi, müəssisənin gəlir səviyyəsilə əlaqələndirilməsi, mükafatlandırma sisteminin düzgün seçilməsi.
Fəaliyyətini özü tənzimləyəm sosial sistemdir. Əmək təşkilatları müəyyən məqsədlər üçün yaradılır, adamların fəaliyyəti və davranışını proqramlaşdırma, əlaqələndirmə funksiyasını icra edir.
Əmək hərəkətləri ünsürkərinin müxtəlif qaydada əlaqələndirilməsi, bu məqsədlə ən az iş vaxtının, fiziki və psixiki səylərin, enerjinin sərf edilməsi, iş hərəkətlərinə qənaət edilməsi, hərəkət trayektoriyasının fizioloji və psixoloji cəhətdən əsaslandırılması, hərəkətdə ahəngdarlığın təmin edilməsi, əməliyyatların səmərələşdirilməsi, artıq hərəkətlərin aradan qaldırılması və s. tədbirlərin həyata keçirilməsi.
Əmək prosesində işçilərin sağlamlığı və iş qabiliyyətinə təsir edən istehsal mühiti amilləridir. Həmin amillər qrupu aşağıdakı kimi təsnifata ayrılır:
- sanitariya-gigiyena şəraiti;
- psixofizioloji şərait;
- estetik şərait;
- sosial-psixoloji şərait.
- sanitariya-gigiyena şəraiti;
- psixofizioloji şərait;
- estetik şərait;
- sosial-psixoloji şərait.
Hər hansı daşınan və ya daşınmaz əmlak, o cümlədən qeyri-maddi aktivlər, dövriyyə vəsaitləri və mülkiyyət hüququnun digər obyektləri.
Əsas vəsaitlərin ilkin dəyərinin həmin əsas vəsaitlərə hesablanmış amortizasiyanın məbləği qədər azaldılan dəyəri.
Mübadilə üçün istehsal edilən əmək məhsulu.
Bura eyni cinsli malların müntəzəm satışı ilə məşğul olan kommersiya müəssisələri daxildir. Bu birjada sövdələşmə işlərini brokerlər aparırlar, burada birja qiymətləri müəyyən edilir.
İstifadə müddəti bir ildən çox olan və dəyəri şərti maliyyə vahidinin 100 mislindən çox olan bu Məcəllənin 114-cü maddəsinə uyğun olaraq amortizasiya edilməli olan maddi aktivlər.
Borc öhdəlikləri ilə bağlı olan hər hansı ödəmə, o cümlədən kreditlərin (ssudaların) və ya depozitlərin (hesabların) verilməsi üçün ödəmə.
"Fisk" latın sözüdür, "hörmə zənbil" deməkdir; qədim Romada pulları belə zənbillərdə saxlayırdılar, hazırda "fiskal" dedikdə toplanmış pulun dövlət xəzinəsinə verilməsi xüsusiyyəti başa düşülür.
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı, əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxs.
Bu, mütəşəkkil olaraq qiymətli kağızların alınıb-satılması ilə məğul olur. Aşağıdakı başlıca xüsusiyyətləri vardır:
- müvəqqəti azad olan pul vəsaitlərini səfərbər etmək;
- qiymətli kağızların bazar dəyərini müəyyən etmək;
- kapitalın şirkətlər, sahələr üzrə axınını təmin etmək.
- müvəqqəti azad olan pul vəsaitlərini səfərbər etmək;
- qiymətli kağızların bazar dəyərini müəyyən etmək;
- kapitalın şirkətlər, sahələr üzrə axınını təmin etmək.
Şəxsin qiymətli kağızlar, mallar və ya pul vəsaitləri gələcəkdə müəyyən vaxtda və müəyyən şərtlərlə bu cür forvard kontraktının bağlandığı anda təsbit edilmiş qiymətlə əldə etməyə (satmağa) öhdəliyini təsdiq edən müqavilədir.
Fiziki və hüquqi şəxs tərəfindən əmək haqqı, məvacib, faiz, mənfəət və s. şəklində alınan pul.
Əmlakın açıq satışı.
Azərbaycan Respublikasının və ya xarici dövlətin qanunvericiliyinə uyğun olaraq hüquqi şəxs statusunda yaradılmış müəssisə və təşkilatlar.
Mənfəət vergisi çıxıldıqdan sonra qalan mənfəət.
Xeyriyyəçilik fəaliyyətini həyata keçirən qeyri-kommersiya təşkilatı.
Fiziki şəxs və (və ya) xeyriyyə təşkilatı tərəfindən həyata keçirilən və maddi və ya digər köməyə (yardıma) ehtiyacı olan fiziki şəxslərə və ya bilavasitə bu cür kömək (yardım) göstərən təşkilatlara, o cümlədən xeyriyyə təşkilatlarına, birbaşa bu cür təmənnasız kömək (yardım) göstərməkdən, o cümlədən əvəzsiz pul köçürməkdən ibarət olan fəaliyyət, yaxud bu Məcəllədə digər hallar nəzərdə tutulmamışdırsa, ictimai mənafelər naminə həyata keçirilən elmi, təhsil və ya başqa fəaliyyətdir. Aşağıdakı hallarda kömək (yardım) göstərilməsi xeyriyyəçilik fəaliyyəti sayılmır: - bu cür köməyi (yardımı) alan şəxs köməyi (yardımı) göstərən şəxsin qarşısında mülkiyyət və ya qeyri-mülkiyyət xarakterli öhdəlik (alınan vəsaitdən və ya əmlakdan məqsədli təyinatla istifadə olunmasına dair öhdəlikdən başqa) qəbul edirsə;
-bu cür köməyi (yardımı) alan və köməyi (yardımı) göstərən şəxslər qarşılıqlı surətdə asılı olan şəxslər sayılırlarsa;
-bu cür kömək (yardım) hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxsə seçki kampaniyasında iştirak etmək üçün göstərilirsə.
-bu cür köməyi (yardımı) alan və köməyi (yardımı) göstərən şəxslər qarşılıqlı surətdə asılı olan şəxslər sayılırlarsa;
-bu cür kömək (yardım) hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxsə seçki kampaniyasında iştirak etmək üçün göstərilirsə.
Malların təqdim edilməsi sayılmayan, nəticələri maddi ifadə kəsb edən fəaliyyət.
ƏDV-nin məqsədləri üçün pul vəsaitinə və torpağa mülkiyyət hüququnun başqasına verilməsi, həmçinin işəgötürənə muzdlu işçi kimi xidmət göstərilməsi istisna olunur.
Xidmətlərin göstərilməsi (işlərin görülməsi) zamanı istifadə olunan mallar ayrıca təqdim edilmirsə və ya xidmətin (işin) dəyərinə daxil edilməyən kompensasiyalı xərclər müqavilədə və ya ödəniş sənədlərində ayrıca göstərilmirsə, həmin mallar və ya xərclər xidmətin (işin) ayrılmaz tərkib hissəsi hesab edilir.
- Satışdankənar gəlirlər ??” digər müəssisələrin fəaliyyətində payçı kimi iştirakdan gəlir, müəssisəyə məxsus səhmlər, istiqrazlar və digər qiymətli kağızlardan əldə olunan gəlirlər, habelə mal və xidmət (iş) istehsalı və satışı ilə bilavasitə bağlı olmayan əməliyyatan götürülən digər gəlirlər, o cümlədən cərimə və zərərin ödənilməsi şəklində alınmış məbləğ, xarici valyuta əməliyyatları üzrə artan məzənnə fərqi, qanunvericiliyə müvafiq iddia müddəti keçmiş kreditor deponent borc məbləğləri.
- Vergi ödəyicisinin, alıcının, sifarişçinin və ya hər hansı şəxsin adı ??” hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatına alınmış adı, fiziki şəxsin adı, atasının adı və soyadı. Maliyyə xidmətləri:
- kreditlərin, maliyyə lizinqi əməliyyatlarının, kredit təminatlarının və pul-kredit əməliyyatlarında hər hansı girov və ya lombard təminatının təqdim edilməsi (yaxud verilməsi) və qaytarılması, o cümlədən krediti və ya təminatı təqdim etmiş şəxsin kreditləri və kredit təminatlarını idarə etməsi;
- müştərilərin depozitlərinin və hesablarının idarə edilməsi, tədiyələr, köçürmələr, borc öhdəlikləri və tədiyə vasitələri ilə bağlı əməliyyatlar;
- qanuni tədiyə vasitələri olan valyutanın, pul vəsaitlərinin və əskinasların (numizmatika əşyalarından başqa) tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar;
- səhmlərin, istiqraz vərəqələrinin, sertifikatların, veksellərin, çeklərin və digər qiymətli kağızların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar. İnkassasiya xidmətləri və ya banknotların, qiymətli kağızların və ya digər qiymətlilərin saxlanması və ya onların qorunmasının təmin edilməsi üzrə xidmətlər maliyyə xidmətlərinə aid deyildir;
- törəmə maliyyə vasitələri ilə əqdlərə, forvard müqavilələrinə, opsionlara və analoji sazişlərə aid əməliyyatlar;
- investisiya fondlarının idarə edilməsi ilə bağlı xidmətlər;
- sığorta və təkrar sığorta əməliyyatları.
ƏDV-nin məqsədləri üçün pul vəsaitinə və torpağa mülkiyyət hüququnun başqasına verilməsi, həmçinin işəgötürənə muzdlu işçi kimi xidmət göstərilməsi istisna olunur.
Xidmətlərin göstərilməsi (işlərin görülməsi) zamanı istifadə olunan mallar ayrıca təqdim edilmirsə və ya xidmətin (işin) dəyərinə daxil edilməyən kompensasiyalı xərclər müqavilədə və ya ödəniş sənədlərində ayrıca göstərilmirsə, həmin mallar və ya xərclər xidmətin (işin) ayrılmaz tərkib hissəsi hesab edilir.
- Satışdankənar gəlirlər ??” digər müəssisələrin fəaliyyətində payçı kimi iştirakdan gəlir, müəssisəyə məxsus səhmlər, istiqrazlar və digər qiymətli kağızlardan əldə olunan gəlirlər, habelə mal və xidmət (iş) istehsalı və satışı ilə bilavasitə bağlı olmayan əməliyyatan götürülən digər gəlirlər, o cümlədən cərimə və zərərin ödənilməsi şəklində alınmış məbləğ, xarici valyuta əməliyyatları üzrə artan məzənnə fərqi, qanunvericiliyə müvafiq iddia müddəti keçmiş kreditor deponent borc məbləğləri.
- Vergi ödəyicisinin, alıcının, sifarişçinin və ya hər hansı şəxsin adı ??” hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatına alınmış adı, fiziki şəxsin adı, atasının adı və soyadı. Maliyyə xidmətləri:
- kreditlərin, maliyyə lizinqi əməliyyatlarının, kredit təminatlarının və pul-kredit əməliyyatlarında hər hansı girov və ya lombard təminatının təqdim edilməsi (yaxud verilməsi) və qaytarılması, o cümlədən krediti və ya təminatı təqdim etmiş şəxsin kreditləri və kredit təminatlarını idarə etməsi;
- müştərilərin depozitlərinin və hesablarının idarə edilməsi, tədiyələr, köçürmələr, borc öhdəlikləri və tədiyə vasitələri ilə bağlı əməliyyatlar;
- qanuni tədiyə vasitələri olan valyutanın, pul vəsaitlərinin və əskinasların (numizmatika əşyalarından başqa) tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar;
- səhmlərin, istiqraz vərəqələrinin, sertifikatların, veksellərin, çeklərin və digər qiymətli kağızların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar. İnkassasiya xidmətləri və ya banknotların, qiymətli kağızların və ya digər qiymətlilərin saxlanması və ya onların qorunmasının təmin edilməsi üzrə xidmətlər maliyyə xidmətlərinə aid deyildir;
- törəmə maliyyə vasitələri ilə əqdlərə, forvard müqavilələrinə, opsionlara və analoji sazişlərə aid əməliyyatlar;
- investisiya fondlarının idarə edilməsi ilə bağlı xidmətlər;
- sığorta və təkrar sığorta əməliyyatları.
Ölkə daxilinə gətirilən mallar, xidmətlər və ya kapital aktivləri.
Xarici ölkəyə ötürülən mallar, xidmətlər və ya kapital aktivləri.
Cəmiyyətin mallara və xidmətlərə tələbatının maksimal ödənməsi məqsədilə mövcud istehsal amillərinin daha effektli istifadəsi haqqında elm.
Milli təsərrüfatların, iqtisadiyyatın yaxşılaşması və bir-biri ilə şərtləşməsi, bir-birinə uyğunlaşması prosesidir. İnteqrasiya prosesi özünü aşağıdakı istiqamətlərdə göstərir:
- azad ticarət zonası (gömrük məhdudiyyətinin götürülməsi);
- gömrük ittifaqı (ölkələrarası malların hərəkəti, vahid gömrük tarifləri);
- ümumi bazar;
- iqtisadi ittifaq (vahid iqtisadi siyasət).
- azad ticarət zonası (gömrük məhdudiyyətinin götürülməsi);
- gömrük ittifaqı (ölkələrarası malların hərəkəti, vahid gömrük tarifləri);
- ümumi bazar;
- iqtisadi ittifaq (vahid iqtisadi siyasət).
Hasil etmə, hazırlama, əldə etmə.
Səhmdar, payçı və ya müəssisənin mənfəətində digər iştirakçı.
Sərmayə, sərvət, əmlak, istehsal vasitələri və s. hamısı birlikdə kapital hesab olunur; bütün öhdəliklər çixildıqdan sonra müəssisənin aktivlərinin qalan payı da kapital adlandırılır.
Kommersiya (ticarət) fəaliyyətini həyata keçirən, əldə etdiyi gəliri təsisçilər (payçılar, iştirakçılar) arasında bölməyib kommersiya məqsədləri üçün sərf edən hüquqi şəxs.
Bərpa etmə; əvəz etmə; əvəzini ödəmə.
Fiziki və ya hüquqi şəxsə çəhsul, xammal, məmulat və s. alıb müəyyən müddət keçdikdən sonra pulunu ödəmək imkanı verən maliyyə xidməti.
Ayrı-ayrı şəxslərə və ya təşkilatlara müəyyən iş görmək üçün ixtiranı, biliyi, təcrübəni və s. istifadə etməyə görə icazə.
Aktivlərin - əsasən binaların, avadanlıqların və nəqliyyat vasitələrinin) lizinq şirkətləri tərəfindən alınması; həmin şirkətlər bu aktivləri müəyyən haqq almaqla müştərilərə icarəyə verir.
İnsanın tələbatını bilavasitə və ya dolayı yolla ödəyən maddi məhsul.
Ərəb sözüdür; "baxmaq", "görmək", "müşahidə etmək" mənalarında işlənir.
Makroiqtisadiyyat
Bütün təsərrüfatı tam şəkildə öyrənən iqtisadiyyat.
Hər hansı maddi və ya qeyri-maddi əmlak (aktiv), o cümlədən elektrik və istilik enerjisi, qaz və su. Əlavə dəyər vergisinin (ƏDV) məqsədləri üçün qeyri-maddi aktivlər, pul vəsaiti və torpaq mal sayılmır.
Pul vəsaitləri fondlarının yaradılması və istifadəsi prosesində iqtisadi münasibətlərin məcmusu.
- Kreditlərin, maliyyə lizinqi əməliyyatlarının, kredit təminatlarının və pul-kredit əməliyyatlarında hər hansı girov və ya lombard təminatının təqdim edilməsi (yaxud verilməsi) və qaytarılması, o cümlədən krediti və ya təminatı təqdim etmiş şəxsin kreditləri və kredit təminatlarını idarə etməsi;
- müştərilərin depozitlərinin və hesablarının idarə edilməsi, tədiyələr, köçürmələr, borc öhdəlikləri və tədiyə vasitələri ilə bağlı əməliyyatlar;
- qanuni tədiyə vasitələri olan valyutanın, pul vəsaitlərinin və əskinasların (numizmatika əşyalarından başqa) tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar;
- səhmlərin, istiqraz vərəqələrinin, sertifikatların, veksellərin, çeklərin və digər qiymətli kağızların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar. İnkassasiya xidmətləri və ya banknotların, qiymətli kağızların və ya digər qiymətlilərin saxlanması və ya onların qorunmasının təmin edilməsi üzrə xidmətlər maliyyə xidmətlərinə aid deyildir;
- törəmə maliyyə vasitələri ilə əqdlərə, forvard müqavilələrinə, opsionlara və analoji sazişlərə aid əməliyyatlar;
- investisiya fondlarının idarə edilməsi ilə bağlı xidmətlər;
- sığorta və təkrar sığorta əməliyyatları.
- müştərilərin depozitlərinin və hesablarının idarə edilməsi, tədiyələr, köçürmələr, borc öhdəlikləri və tədiyə vasitələri ilə bağlı əməliyyatlar;
- qanuni tədiyə vasitələri olan valyutanın, pul vəsaitlərinin və əskinasların (numizmatika əşyalarından başqa) tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar;
- səhmlərin, istiqraz vərəqələrinin, sertifikatların, veksellərin, çeklərin və digər qiymətli kağızların tədavülü ilə bağlı əməliyyatlar. İnkassasiya xidmətləri və ya banknotların, qiymətli kağızların və ya digər qiymətlilərin saxlanması və ya onların qorunmasının təmin edilməsi üzrə xidmətlər maliyyə xidmətlərinə aid deyildir;
- törəmə maliyyə vasitələri ilə əqdlərə, forvard müqavilələrinə, opsionlara və analoji sazişlərə aid əməliyyatlar;
- investisiya fondlarının idarə edilməsi ilə bağlı xidmətlər;
- sığorta və təkrar sığorta əməliyyatları.
Gömrük qanunvericiliyinə uyğun olaraq idxal malları sayılan malların Azərbaycan Respublikası ərazisinə gətirilməsi.
Gömrük qanunvericiliyinə uyğun olaraq ixrac malları hesab edilən malların Azərbaycan Respublikası ərazisindən çıxarılması.
Gömrük qanunvericiliyinə uyğun olaraq, təkrar ixrac malları sayılan malları idxal etmiş şəxsin həmin malları idxal edəndən sonra təqdim etmədən və idxal olunduğu andakı vəziyyətdə ixrac etməsi.
Gömrük qanunvericiliyinə uyğun olaraq, təkrar idxal malları sayılan malları təqdim etmədən və ixrac olunduğu andakı vəziyyətdə ixrac etmiş şəxsin həmin malları idxal etməsi.
Mallar üzərində mülkiyyət hüququnun başqasına verilməsi, o cümlədən, lakin bunlarla məhdudlaşdırılmayan, malların satışı, mübadiləsi, hədiyyə verilməsi, natura şəklində əmək haqqı ödənilməsi və natura şəklində digər ödəmələr, həmçinin girov qoyulmuş mallar üzrə mülkiyyət hüququnun girov saxlayana və ya digər şəxsə keçməsi.
Ümumi gəlirlə ümumi xərc arasındakı fərq.
Təsərrüfatın ayrı-ayrı hissələrini, formalarını, istehlakçıların fəaliyyətini öyrənən iqtisadiyyat.
Əmək qanunvericiliyinə uyğun olaraq müqavilə (kontrakt) əsasında haqqı ödənilməklə yerinə yetirilən əmək fəaliyyətidir. Muzdlu işləyən şəxs bu Məcəllənin məqsədləri üçün ?«işçi?», bu cür fiziki şəxsin işçi kimi göstərdiyi xidmətlərin haqqını ödəyən şəxs ?«işəgötürən?», bu cür haqq isə ?«əmək haqqı?» adlandırılır.
Rəftar, münasibət, davranış; alver; alış-veriş; borc verilən pul müqabilində alınan faiz, sələm.
Kömək, yardım.
Bir şeyi verib əvəzində başqa şey alma, dəyişmə.
Dövlət, cəmiyyət və s. tərəfindən əhali üzərinə qoyulan vəzifə.
VM-nin məqsədləri üçün müəssisələr ??” sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən və bu cür fəaliyyət üçün yaradılan aşağıdakı qurumlar deməkdir:
-Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq olaraq yaradılmış hüquqi şəxslər;
-xarici dövlətin qanunvericiliyinə uyğun olaraq yaradılmış hüquqi şəxslər (korporasiyalar, şirkətlər, firmalar və digər analoji qurumlar), habelə onların filialları və ya daimi nümayəndəlikləri;
- VM-nin 13.2.39.1-ci maddəsində göstərilmiş hüquqi şəxslərin sərbəst balansa, cari və ya digər hesablara malik olan filialları, struktur bölmələri və ya digər ayrıca bölmələri.
-Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq olaraq yaradılmış hüquqi şəxslər;
-xarici dövlətin qanunvericiliyinə uyğun olaraq yaradılmış hüquqi şəxslər (korporasiyalar, şirkətlər, firmalar və digər analoji qurumlar), habelə onların filialları və ya daimi nümayəndəlikləri;
- VM-nin 13.2.39.1-ci maddəsində göstərilmiş hüquqi şəxslərin sərbəst balansa, cari və ya digər hesablara malik olan filialları, struktur bölmələri və ya digər ayrıca bölmələri.
Qarşılıqlı təəhhüdlər (öhdəliklər) haqqında yazılı saziş.
Qiymətli kağızlar, mallar və ya pul vəsaitləri gələcəkdə müəyyən şərtlərlə bu cür opsionun bağlanması anına və ya tərəflərin qərarına əsasən bu cür əldə etmənin anına satış qiymətlərinin təsbit edilməsi ilə əldə etməyə (satmağa) hüququ təsdiq edən sənəddir.
Pensiya
Müəyyən əmək stajı olanlara, şikəstlərə, qocalara və s. dövlət tərəfindən verilən pul təminatı.
Müəyyən haqq müqabilində iş görməkdən ibarət öhdəlik və həmin öhdəlik üzrə görülən iş.
Podrat üzrə işləyən adam və ya təşkilat.
Hər hansı bir nəticəni əldə etmək üçün həyata keçirilən fəaliyyət ardıcıllığının məcmusu.
Danışıqların və ya yoxlamaların nəticələrini əks etdirən və ya tərəflərin imzaladığı sənəd.
Hər yerdə mübadilə vasitəsi kimi işlənən aktiv; ayrı-ayrı malların, xidmətlərin və digər aktivlərin qiymətləndirilmə vasitəsi.
Həm hüquqi, həm də fiziki şəxslərdən hüquqi əhəmiyyəti olan işlərin görülməsi üçün alınan vergi.
Sahibkarlıq fəaliyyəti
Şəxsin müstəqil surətdə, öz riski ilə həyata keçirdiyi, əsas məqsədi əmlak istifadəsindən, malların təqdim edilməsindən, işlər görülməsindən və ya xidmətlər göstərilməsindən mənfəət götürülməsi olan fəaliyyətidir.
Hər hansı qanun maddəsinin və hüquq normasının pozulmasına görə götürülən ölçü.
Digər müəssisələrin fəaliyyətində payçı kimi iştirakdan gəlir, müəssisəyə məxsus səhmlər, istiqrazlar və digər qiymətli kağızlardan əldə olunan gəlirlər, habelə mal və xidmət (iş) istehsalı və satışı ilə bilavasitə bağlı olmayan əməliyyatan götürülən digər gəlirlər, o cümlədən cərimə və zərərin ödənilməsi şəklində alınmış məbləğ, xarici valyuta əməliyyatları üzrə artan məzənnə fərqi, qanunvericiliyə müvafiq iddia müddəti keçmiş kreditor deponent borc məbləğləri.
Müqavilə; qarşılıqlı razılıq, anlaşma, həmrəylik.
Fiziki aktivlərin əldə edilməsi üçün sərf olunan kapital.
Yoxlanan obyektlərə getməklə orada aparılan yoxlama.
Əmlakın korlanması və ya oğurlanması, yaxud ğlüm və ya bədbəxt hadisə nəticəsində maliyyə itkilərindən qorunma üsulu.
İstənilən fiziki və ya hüquqi şəxs, qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyi, filialı və digər bölməsi.
Qanunla müəyyən edilmiş məbləğ.
Rəsmən müəyyən edilmiş tədiyə, maaş, rüsum, vergi və s. cədvəli.
Ödəmə, ödəniş.
Tədrici inkişaf.
Firmaların satışa çıxardığı nemətin həcmi.
Hər hansı neməti müəyyən məbləğdə pul ödəməklə əldə etmək arzusu.
Ticarətin və qiymətli kağızlar satışının birja vasitəsilə həyata keçirilməsi.
Valyuta
İqtisadi mübadilədə işlədilən pul vahidi.
Pul-kredit sistemindəki böhranın mühüm təzahür forması. Bu böhran iqtisadiyyata ciddi təsir göstərir, cəmiyyətdə sosial gərginliyi artırır. Valyuta risqi ölkənin milli valyuta kursunu itirmək təhlükəsi ilə əlaqədardır. Buna xarici ticarət, valyuta əməliyyatları və kreditləşmə sahəsindəki, xarici valyuta kursundakı gözlənilməz dəyişikliklər təsir göstərir.
Bir ölkənin pul vahidi qiymətinin digər ölkənin pul vahidi ilə ifadəsi. Valyuta kursu bir qayda olaraq valyutanın alıcılıq qabiliyyətindən asılı olaraq müəyyən edilir. Valyuta kursunun müəyyən edilməsi valyutanın kotirovkası adlanır.
Pul-kredit münasibətlərinin toplusu. Valyuta sistemi dünya, beynəlxalq və milli valyuta sistemlərinə ayrılır. Dünya, Beynəlxalq valyuta sistemi milli iqtisadiyyatla fəaliyyət mübadiləsi əlaqələrində olur ki, bu da xarici ticarətlə bilavasitə bağlıdır.
Dövlət orqanlarının, mərkəzi bankların, maliyyə idarələrinin, beynəlxalq valyuta-maliyyə təşkilatlarının valyuta münasibətləri sahəsində həyata keçirdikləri tədbirlər sisteminin toplusu.
Milli pul vahidinin xarici valyutaya azad mübadilə olunma imkanlılığı.
Borclunun pul öhdəliyi.
Ümumiyyətlə, həqiqiliyin, düzgünlüyün, o cümlədən proqramların müəyyən edilməsi, yoxlanması Müəyyən etmədə statistik və konstruktiv metodlardan istifadə edilir.
Dövlətin və bələdiyyələrin fəaliyyətinin maliyyə təminatı məqsədi ilə vergi ödəyicilərinin mülkiyyətində olan pul vəsaitlərinin özgəninkiləşdirilməsi şəklində dövlət büdcəsinə və yerli büdcələrə köçürülən məcburi, fərdi, əvəzsiz ödənişdir.
Vergi ödəyicisinin adından vergilərin hesablanmasını, ödənilməsini bilavasitə yerinə yetirən şəxs.
Vergitutma bazası vahidinə düşən verginin miqdarı.
Verginin ödəniləcəyi vaxt intervalı.
Vergitutma obyektinin vergi tutulan hissəsinin kəmiyyətcə ifadəsi.
Gəlir, mənfəət, əmlak, torpaq, faydalı qazıntılar, malların dəyəri və s.
VM uyğun olaraq müəyyən edilmiş vergitutma obyektlərindən vergini ödəməli olan istənilən şəxs vergi ödəyicisi hesab edilir.
- ər-arvadlar; - valideynlər, övladlar və övladlığa götürülmüş şəxslər; - vərəsələr; - doğma (ögey) bacılar (qardaşlar); - bacı və qardaş övladları; - ər-arvadların bacıları, qardaşları və valideynləri; - bacıların ərləri və qardaşların arvadları; - valideynlərin bacıları (qardaşları); - qəyyumlar və qəyyumluğa götürülənlər, onların arasındakı ev təsərrüfatı birliyi nəticəsində biri o biri ilə valideyn və övlad kimi bağlı olduqda.
Hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatına alınmış adı, fiziki şəxsin adı, atasının adı və soyadı.
Siyasətdə, idarəetmədə obyektiv qanunların tələblərini inkar etmə, subyektiv özbaşınalığına yol vermə, anarxist avanturizmə meyl etmə, bazar ekstremizmi.
Subscribe to:
Posts (Atom)